Nguồn gốc, ý nghĩa đằng sau sự tích đưa Ông táo về trời
Khi nhắc đến các phong tục tập quán truyền thống trong ngày Tết thì không thể nào bỏ qua ngày đưa Ông Táo về trời. Một phong tục đã quá quen thuộc với người Việt Nam, thường diễn ra vào ngày 23 tháng Chạp âm lịch hàng năm. Xuất phát từ sự ngưỡng mộ về lòng chung thủy của Ông Táo nên người dân đã thờ cúng ông với ước nguyện ông sẽ luôn giữ sự nồng ấm, hạnh phúc cho gia đình mình.
Nhờ vào việc quanh năm ở trong bếp nên Ông Táo sẽ biết hết tất cả mọi việc tốt xấu của các thành viên trong gia đình, nên với mong muốn Ông Táo sẽ phù hộ và đem nguyện vọng của mình về chầu cho Ngọc Hoàng nên người Việt ta sẽ làm lễ tiễn đưa Ông Táo, thể hiện tấm lòng của mình để đưa Ông Táo về trời.
Để hiểu sâu hơn về một trong những phong tục quen thuộc trong những ngày Tết này, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu trong bài viết ngày hôm nay nhé!
1. Nguồn gốc sự tích Ông táo về trời
Sự tích Ông Táo về trời được truyền miệng và ghi chép lại từ những câu chuyện xa xưa với nội dung chính như sau:
Ngày xưa, ở vùng quê nọ có một cặp vợ chồng nghèo, người chồng tên là Trọng Cao, vợ là Thị Nhi. Vì cuộc sống hôn nhân không được hòa thuận, thường xuyên xảy ra nhiều cuộc tranh cãi nên đã dẫn đến ly tan. Sau đó Thị Nhi đã bỏ nhà ra đi, lang thang tứ xứ, trong hành trình này cô đã vô tình gặp được Phạm Lang. Cả hai tâm đầu ý hợp nên đã kết thành vợ chồng.
Về phần Trọng Cao, vì hối hận và thương nhớ vợ nên dốc hết của cải để lên đường tìm vợ, đến khi không còn tiền phải trở thành ăn xin, vừa xin ăn vừa lang thang tìm vợ. Đến một ngày, Trọng Cao vô tình đến ngay nhà của Thị Nhi và Phạm Lang để xin ăn, đôi vợ chồng cũ do vậy mà vô tình gặp lại nhau.
Trong lúc hai người đang nói chuyện thì bỗng nhiên Phạm Lang trở về, lo sợ chồng sẽ hiểu lầm, khó lòng giải thích được nên Thị Nhị đã cho chồng cũ của mình trốn vào đống rơm sau vườn. Không ngờ trong lúc chờ cơm vợ, Phạm Lang đã ra vườn châm lửa đốt rơm để lấy tro bón ruộng.
Có lẽ vì còn yêu, thêm vào nỗi ân hận với vợ, Trọng Cao đã chấp nhận hy sinh mình không chạy ra. Thấy mình đã vô tình hại chết chồng cũ nên Thị Nhi đã quyết định nhảy vào đống lửa, thấy vậy Phạm Lang đã lao theo để cứu Thị Nhi nhưng vì lửa quá lớn nên cả ba đã không thể thoát khỏi cái chết.
Ngọc Hoàng thượng đế đã cảm thông trước câu chuyện của ba người nên đã phong cho họ là Táo quân quản lý chuyện dân gian, nhất là chuyện liên quan đến bếp. Và vào ngày 23 tháng 12 (hay tháng Chạp âm lịch) hàng năm, các Táo sẽ cưỡi cá chép bay về trời để phục mệnh, báo cáo tình hình cũng như mang những lời cầu mong của dân lên tâu cùng Ngọc Hoàng.
Ngày 23 tháng 12 (hay tháng Chạp) hằng năm, các Táo sẽ cưỡi cá chép bay về trời để phục mệnh.
2. Ý nghĩa của phong tục đưa Ông táo về trời
Theo sự tích thì ta có thể thấy sẽ có 3 vị Táo quân gồm 2 Táo ông và 1 Táo bà, đây là tượng trưng cho 3 chân của bếp, chỉ có đủ 3 chân thì mới có thể đặt dụng cụ nấu nướng vững chắc được.
Táo Quân là vị thần thường được thờ trong khu vực bếp. Họ mang sứ mệnh bảo vệ gia đình, phù trợ những điều may mắn cho mọi người trong gia đình chúng ta. Vì vậy, lễ đưa tiễn Táo Quân về trời cũng được diễn ra rất trang trọng.
Vào ngày 23 tháng 12 âm lịch hàng năm Táo Quân sẽ cưỡi cá chép về trời với mục đích báo cáo tất cả mọi việc của gia chủ cho Ngọc Hoàng nghe và cũng mang mong muốn của gia chủ để tâu lên Ngọc Hoàng. Một ý nghĩa khác, người Việt ta luôn ngưỡng mộ tình cảm, sự chung thủy của Táo Quân, nên việc thờ cúng cùng muốn thể hiện mong muốn cho ngọn lửa gia đình luôn được ấm áp và sáng mãi.
Ý nghĩa của phong tục đưa Ông táo về trời
3. Mâm lễ vật cúng Ông táo gồm những gì?
Mâm lễ cúng đưa Ông Táo về trời ở mỗi miền sẽ có điểm khác nhau, nhưng thường trong các mâm lễ vật cúng sẽ gồm có nhang đèn, hoa tươi, giấy tiền, mâm ngũ quả, mâm lễ mặn và hiển nhiên không thể nào thiếu ba bộ mã, gồm hai bộ đàn ông cho hai Táo ông và một bộ đồ đàn bà cho Táo bà, mỗi bộ sẽ có áo, mũ, hia hài cho Táo Quân.
Ở một số nơi, nhất là miền Bắc thì trong mâm cúng sẽ có thêm một thứ không thể thiếu chính là cá chép vàng. Bởi theo sự tích thì ông Táo sẽ cưỡi cá chép hóa rồng lên thiên đình để chầu Ngọc Hoàng nên người dân sẽ có thêm 2 hoặc 3 con cá chép sống cúng cùng.
Ở những miền khác, như miền Trung người ta thường thay cá chép bằng ngựa giấy, miền Nam thì sử dụng những đôi hia để thay cho cá chép. Tuy nhiên, hiện nay phần lớn gia đình từ Bắc vào Nam đều sẽ bổ sung cá chép vào mâm cúng.
Mâm lễ cúng đưa Ông Táo về trời ở mỗi miền sẽ có điểm khác nhau
4. Phong tục phóng sinh cá chép trong ngày đưa Ông táo về trời
Cá chép sau khi được cúng cùng với mâm nghi lễ cúng đưa Ông Táo về trời thì người ta sẽ mang những chú cá chép đó đi phóng sinh ở các ao, hồ, sông suối,... với ý nghĩa cho Ông Táo cưỡi cá chép để về trời.
Cá chép được xem là một trong ba thứ Tam sinh, là những biểu tượng tượng trưng cho tài lộc, phú quý. Vì thế, việc phóng sinh cá chép vào ngày đưa Ông Táo về trời còn mang một ý nghĩa thầm mong sẽ đem vinh hoa, lộc vận đến với gia đình.
Theo những quan niệm của dân gian, phóng sinh cá chép đang sống trong chậu còn mang một ngụ ý nữa chính là cá chép có thể vượt vũ môn hóa rồng. Mà rồng từ xưa đến này được xem là một biểu tượng rất linh thiêng, có thể hô mưa gọi gió mang lại lợi ích to lớn cho nền nông nghiệp nước ta. Không những vậy, cá chép vượt vũ môn còn là thể hiện tinh thần vượt khó, kiên trì, bền bỉ để đạt được thành công, là một biểu tượng cho nhân cách thanh cao, luôn hướng đến một kết quả tốt đẹp.
Phóng sinh cá chép trong ngày đưa Ông Táo về trời vừa thể hiện được nét đẹp văn hóa, vừa thể hiện tấm lòng từ bi của người Việt Nam ta.
Phong tục phóng sinh cá chép trong ngày đưa Ông táo về trời là một nét đẹp văn hóa của người Việt.
5. Ngoài Việt Nam, còn nước nào có phong tục đưa Ông táo về trời không?
- Trung Quốc
Tương tự như Việt Nam, phong tục đưa Ông Công Ông Táo về trời đã có từ rất lâu, từ thời Khổng Tử. Ở Trung Quốc, Ông Táo được xem là một vị thần cai quản bếp núc của mỗi nhà. Truyền thống này luôn được người Trung Quốc duy trì trong mỗi gia đình cho đến khi họ chuyển đến nhà mới. Lúc này, nếu gia chủ không muốn thờ Ông Táo nữa thì họ sẽ là lễ tiễn Ông Táo, tuy nhiên đây là chuyện rất hiếm.
Với người Trung Quốc, họ tin rằng Ông Táo sẽ cưỡi ngựa để về trời. Nên trong mâm lễ của họ không chỉ sẽ cúng và đốt ngựa giấy mà còn thêm cả nước và cỏ khô cho ngựa ăn trên đường.
- Hàn Quốc
Ở Hàn Quốc họ cũng thờ cúng một vị thần thần Bếp và thần Lửa để theo dõi tất cả mọi việc xảy ra trong gia đình mình, sau đó sẽ báo lại với đấng tối cao trên trời biết. Tuy nhiên, hai vị thần ở Hàn Quốc là nữ giới.
Những vị thần này tồn tại trong chén nước nhỏ, chén nước này sẽ được đặt dưới bếp. Người nhà sẽ thường xuyên thay nước vào ngày mùng 1 và ngày rằm hàng tháng. Vào ngày 29 tháng Chạp hằng năm thì người Hàn sẽ làm một bữa cơm có hoa quả, các loại bánh gạo để thể hiện lòng tôn kính đến hai vị thần này.
- Hy Lạp
Ở Hy Lạp, cũng có một vị thần của bếp lửa, cai quản sự quây quần của các thành viên trong nhà, sức khỏe và cả nội trợ,... Vị thần đó chính là nữ thần Hestia, bà là người tài giỏi, khéo léo, hay giúp đỡ người khác và rất được mọi người yêu quý. Nữ thần Hestia được người dân Hy Lạp thờ tại đền thờ ở Minoan - Mycenaean, bà được thờ với tư cách là vị thần Bếp sưởi ấm mọi người trong những ngày đông giá lạnh.
6. Lời Kết
Ông Táo hay còn được gọi là Táo Quân, Thổ Công, là một vị thần cai quản những hoạt động của gia đình, ông còn quyết định đến sự may, rủi, phúc, họa và giúp gia đình xua đuổi ma quỷ giữ sự yên bình cho gia chủ. Nên hàng năm, người Việt ta đều làm lễ cúng thể hiện lòng thành đưa ông về trời chầu Ngọc Hoàng.
Qua sự tích Ông Táo, chúng ta còn có thể thấy được sự chung thủy đáng ngưỡng mộ nên việc thờ cúng Ông Táo trong nhà còn cầu mong ông sẽ giúp gia đình giữ sự ấm áp, hạnh phúc của gia đình mình. Không riêng gì Việt Nam, ở một số nước khác như Trung Quốc, Hàn Quốc,... cũng có thờ cúng những vị thần cai quản bếp núc, chuyện trong gia đình tương tự như Táo Quân của Việt Nam.
Hy vọng bài viết ngày hôm nay sẽ cung cấp thêm cho bạn những kiến thức thú vị về một trong những phong tục quen thuộc trong ngày Tết Việt Nam. Các bạn có thể truy cập vào trang tin tức của Routine để có thể biết thêm nhiều kiến thức bổ ích khác về cuộc sống, đặc biệt là thời trang.
