Áo Ngũ Thân Là Gì? Nguồn Gốc, Ý Nghĩa Chiếc Áo Dài Cổ Truyền Việt Nam

Áo dài ngũ thân là một trong những biểu tượng nổi bật của trang phục truyền thống Việt Nam, gắn liền với những giá trị văn hóa lâu đời. Mặc dù trải qua nhiều biến đổi theo thời gian, áo dài ngũ thân vẫn giữ được vị trí quan trọng trong lòng người Việt, đặc biệt trong các dịp lễ hội, sự kiện trọng đại. Trong bài viết này, hãy cùng Routine khám phá chi tiết áo ngũ thân là gì cùng các đặc điểm nổi bật của áo. 

Áo dài ngũ thân là áo gì? 

Áo ngũ thân là một trang phục truyền thống đặc trưng của người Việt, ra đời vào năm 1744 sau khi cuộc cải cách trang phục Đàng Trong do chúa Nguyễn Phúc Khoát thực hiện. Tên gọi "áo dài ngũ thân" xuất phát từ cấu trúc của áo, được tạo thành từ 5 thân (hay 5 vạt): hai vạt áo trước và sau đối nhau ở trước ngực và sau lưng, với vạt thứ năm nằm ở phía trước bên phải, bên trong vạt áo đầu tiên. 

Đây là một phiên bản áo dài cổ điển, khác biệt so với các kiểu áo dài hiện đại, thường được mặc trong các dịp lễ, tết, hay các buổi lễ quan trọng. Áo dài ngũ thân được đặc trưng bởi thiết kế ôm sát cơ thể, tôn lên vóc dáng của người mặc và mang lại vẻ đẹp trang nhã, tinh tế. 

Áo ngũ thân là một trang phục truyền thống đặc trưng của người Việt Nam (Nguồn: Internet)

Nguồn gốc và ý nghĩa của áo dài ngũ thân 

Áo dài ngũ thân có nguồn gốc từ triều đại Nguyễn, từ thế kỷ 18 đến 19, khi nó được sử dụng như trang phục chính thức của quan lại, đặc biệt là ở các nghi lễ cung đình. Chiếc áo này được gọi là "ngũ thân" vì có 5 phần thân áo được may riêng biệt, tạo nên sự trang trọng và công phu. Về mặt ý nghĩa, áo dài ngũ thân không chỉ là trang phục, mà còn là biểu tượng của sự lịch lãm, quyền uy và phẩm giá của người mặc. Mẫu áo thể hiện sự kính trọng đối với các giá trị truyền thống và văn hóa dân tộc. 

Theo truyền thuyết, năm thân áo tượng trưng cho năm phẩm hạnh cao quý của con người, trong đó bốn vạt áo phía trước và sau đại diện cho "tứ thân phụ mẫu" (cha mẹ và bốn bậc sinh thành), còn vạt áo trong cùng biểu trưng cho người con. 

Chiếc áo này còn có năm nút, mang ý nghĩa của ngũ thường (nhân, lễ, nghĩa, trí, tín) và ngũ luân (quân thần, phụ tử, phu phụ, huynh đệ, bằng hữu). Việc khoác lên mình áo ngũ thân không chỉ là mặc trang phục, mà còn là mang theo trách nhiệm và đạo lý sống, thể hiện sự tôn trọng những giá trị luân lý, đạo đức và các mối quan hệ xã hội trong đời sống. 

Đặc điểm cấu tạo của áo dài ngũ thân 

Áo dài ngũ thân có cấu trúc đặc trưng bao gồm các phần: thân áo, nút áo, lớp áo, cổ áo và tay áo. 

• Thân áo: Áo dài ngũ thân được tạo thành từ năm mảnh vải ghép lại (hai vạt trước, hai vạt sau và một vạt con nằm bên phải phía trước). Theo kiểu dáng truyền thống, vạt áo thường được thiết kế với đường cong xòe rộng, tà áo cong vào hai bên, tạo nên một sự kín đáo và không lộ phần eo như những mẫu áo dài hiện đại. 

• Nút áo (nữu): Áo ngũ thân có năm nút áo, với hai nút ở giữa cổ tạo thành một đường thẳng vuông góc với đường chỉ chính giữa. Năm nút này mang ý nghĩa tượng trưng cho các quan niệm về ngũ luân và ngũ thường trong xã hội lúc bấy giờ. Các chất liệu làm nút có thể là gỗ, ngọc, kim loại, hay các vật liệu khác. 

• Lớp áo: Đây là chiếc áo lót mặc bên trong áo ngũ thân, thường là áo lập lĩnh trắng kiểu đơn y, tạo nên sự thoải mái và giữ dáng cho người mặc. 

• Cổ áo: Cổ áo dài ngũ thân có thiết kế dựng đứng, có thể vuông vắn hoặc tròn, ôm sát vào cổ. Cổ áo của nam thường cao hơn so với cổ áo nữ, tạo sự khác biệt trong phong cách. 

• Tay áo: Tay áo của áo dài ngũ thân có hai kiểu chính là tay thụng hoặc tay chẽn. Khi tay áo được trải ra, phần tay và vai áo phải tạo thành một đường thẳng liền mạch, tạo sự cân đối và tôn lên vẻ trang nhã của bộ trang phục. 

Cấu tạo của áo dài ngũ thân truyền thống (Nguồn: Internet)

Phân loại các loại áo dài ngũ thân 

Áo dài ngũ thân có nhiều kiểu dáng và mẫu mã khác nhau, phụ thuộc vào từng thời kỳ và mục đích sử dụng. Có thể phân loại theo chất liệu vải, với những chiếc áo dài làm từ vải gấm cho các dịp lễ quan trọng, hoặc từ vải lụa tơ tằm cho những dịp trang trọng.  

Bên cạnh đó, cũng có thể phân loại theo các kiểu tay áo như sau: 

• Áo tấc: Áo tấc có thiết kế tay áo ôm sát vào cánh tay người mặc, tạo nên sự vừa vặn và thanh thoát. Áo thường được kết hợp với quần dài, che kín từ cổ cho đến đầu gối. Cả áo tấc nam và nữ đều có cổ đứng và được cài cúc bên phải, trong khi tà áo được tạo thành từ năm mảnh vải ghép lại với nhau. 

• Áo tay chẽn: Áo tay chẽn có phần thân tương tự áo tấc, nhưng điểm đặc biệt là ống tay được may chật và ôm sát từ khuỷu tay đến khoảng 2cm trên cổ tay, tạo thành một đường ống hẹp. Tà áo phía trước kéo dài qua đầu gối từ 5-7cm, gần mắt cá chân. Ống tay của áo tay chẽn được may gọn gàng hơn so với áo tấc hoặc áo giao lĩnh, nhờ đó mà chiếc áo này có kiểu dáng tinh tế và gọn gàng hơn. 

Hai mẫu áo ngũ thân phổ biến nhất được mọi người yêu thích (Nguồn: Internet)

Giá trị tinh thần của chiếc áo dài ngũ thân 

Chiếc áo dài ngũ thân không chỉ là một trang phục đẹp, mà còn chứa đựng giá trị tinh thần sâu sắc. Áo thể hiện sự kết nối với truyền thống văn hóa dân tộc, là biểu tượng của sự thanh cao, trí tuệ và phẩm giá của người Việt. Trong các buổi lễ trọng đại, áo dài ngũ thân còn thể hiện lòng tôn kính, sự nghiêm túc và sự gắn kết với cộng đồng. Việc mặc áo dài ngũ thân là một cách để bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc. 

Bên cạnh áo dài ngũ thân, một phụ kiện không thể thiếu là chiếc khăn đóng, hay còn gọi là khăn quấn. Chiếc khăn đóng thường được quấn theo hình chữ "nhân" hoặc "nhất", với phần trước quấn rối và phần sau được bó chặt để cố định tóc. Khăn đóng không chỉ là một phần của trang phục mà còn mang ý nghĩa tượng trưng cho lòng trung hiếu và đức tính nhân nghĩa của người đàn ông, thể hiện sự kính trọng với tổ tiên và gia đình. 

Áo dài ngũ thân nam và nữ đều mang những giá trị truyền thống sâu sắc (Nguồn: Internet)

Hình ảnh một số mẫu áo ngũ thân đẹp và duyên dáng hiện nay 

Ngày nay, áo dài ngũ thân vẫn được nhiều người ưa chuộng và bảo tồn, đặc biệt là trong các dịp lễ hội truyền thống. Các mẫu áo ngũ thân hiện nay có sự kết hợp giữa yếu tố cổ điển và hiện đại, với các họa tiết thêu tay tỉ mỉ, màu sắc phong phú và đa dạng.  

Mẫu áo dài ngũ thân cách tân màu trắng tinh khôi (Nguồn: Internet)

Mẫu áo dài ngũ thân nam và nữ cổ điển (Nguồn: Internet)

Mẫu áo ngũ thân tay chẽn thích hợp để diện dịp Tết (Nguồn: Internet)

Mẫu áo ngũ thân màu xanh đẹp nhẹ nhàng, thanh lịch (Nguồn: Internet) 

Áo dài ngũ thân đơn giản, đẹp nhã nhặn (Nguồn: Internet)